Za drzwiami malowniczo położonych pośród gór Beskidu Niskiego budowli, kryje się niezwykłe piękno "wykute" w drewnie. Cudowny skarb stworzony rękoma dawnych rzemieślników.
Zapraszam na małą wycieczkę po drewnianych cerkwiach i kościołach wschodniej Małopolski oraz zachodniego Podkarpacia.
Każda z tych budowli jest inna i wyjątkowa. Nie sposób wskazać tą najpiękniejszą, najokazalszą, najwspanialszą i w ogóle "naj"... Zaprezentuję jedynie te świątynie, które odwiedziłem latem 2017 roku, uporządkowane w kolejności alfabetycznej. Będzie to mój subiektywny przegląd sakralnej architektury drewnianej.
Binarowa
Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej w gminie Biecz został zbudowany z drewna jodłowego na przełomie XV i XVI wieku. Jest to jednonawowa budowla z dobudowaną od strony zachodniej wieżą. W jej wnętrzu kryją się unikatowe polichromie, zabytkowy barokowy ołtarz, a także inne ciekawe obiekty sakralne m.in. kamienna chrzcielnica oraz Grupa Pasyjna na gotyckiej belce tęczowej.
Kościół wpisany jest na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Blizne
Kościół pw. Wszystkich Świętych w Bliznem na Podkarpaciu jest gotycką drewnianą budowlą. Jego początki sięgają XV w. Do budowy wykorzystano jodłowe bale i technikę zrębową. Wnętrze składa się z kwadratowej nawy oraz prezbiterium i kruchty.Ściany i sufit pokryte są licznymi polichromiami, a najstarsze pamiętają czasy gotyku. Na szczególną uwagę zasługują m.in. wczesnobarokowy ołtarz główny, barokowa Grupa Pasyjna na belce tęczowej oraz późnorenesansowa ambona.
Kościół znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Brunary Wyżne
Dawna cerkiew grekokatolicka pw. św. Michała Archanioła została zbudowana w XVIII w. jako trójdzielna budowla. W jej wnętrzu na szczególną uwagę zasługuje barokowy ikonostas, polichromie ornamentalne oraz ołtarze boczne i ambona.
Po akcji "Wisła" i przesiedleniu ludności łemkowskiej cerkiew przeszła we władanie kościoła łacińskiego i obecnie jest to kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia NMP.
Obiekt został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Haczów
Modrzewiowy późnogotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP jest jednym z najcenniejszych i najstarszych zabytków na szlaku architektury drewnianej. Już sama bryła budowli jest imponująca i ciekawa, a jej wnętrze skrywa szereg cennych zabytków. Część z nich znajduje się w murowanym kościele, wzniesionym obok drewnianego.
Obiekt wpisany został na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Kwiatoń
Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoniu to budowla drewniana o konstrukcji zrębowej, składająca się z trzech części: prezbiterium, nawy i babińca. Każda z nich zbudowana jest na planie kwadratu i pokryta oddzielnym dachem, krytym gontem. Od frontu dominuje strzelista wieża. Obiekt ten jest wzorcowym przykładem łemkowskiego stylu, w którym wznoszono świątynie grekokatolickie. Początki cerkwi sięgają drugiej połowy XVIII w. W późniejszych latach była rozbudowywana i remontowana. Jej wnętrze zdobią liczne barwne polichromie imitujące marmur pochodzące z początku XX w. Również większość wyposażenia to przełom XIX i XX wieku. Na szczególną uwagę zasługuje ikonostas oraz najcenniejszy zabytek - umieszczony w stole ofiarnym obraz malowany na drewnie.
Cerkiew obecnie użytkowana jest jako kościół filialny parafii w Uściu Gorlickim.
W 2013 roku świątynia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Lipnica Murowana
Kościół św. Leonarda pochodzi prawdopodobnie z XV w. i jest usytuowany na cmentarzu. Jest to klasyczna jednonawowa budowla drewniana o konstrukcji zrębowej z trójbocznym prezbiterium. To, co wyróżnia go spośród innych tego typu obiektów, to brak wieży.
Wnętrze kościoła jest bogato zdobione cennymi polichromiami, a najstarsze pochodzą z XV i XVI w. Ponadto na uwagę zasługuje Grupa Pasyjna na belce tęczowej oraz kopie trzech tryptyków. Ich oryginały znajdują się w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.
W 2003 roku kościół został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Owczary
Cerkiew Opieki Matki Bożej w Owczarach została wybudowana w XVII w. w charakterystycznym dla tego regionu stylu. Ciekawostką jest to, że za fundament posłużyły wykarczowane pnie drzew. Taka konstrukcja miała uchronić cerkiew przed wilgocią, gdyż usytuowano ją na grząskim i podmokłym gruncie.
Wnętrze jest typowe dla tego typu obiektów. dominują zabytkowe polichromie i bogato zdobiony ikonostas.
Świątynia znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Ropa
Kościół św. Michała Archanioła został zbudowany w XVIII w. jako jednonawowa drewniana budowla z trójbocznym prezbiterium. Na początku XIX w. dobudowano dwie murowane wieże.Wnętrze zdobią polichromie, a na ścianach prezbiterium znajdują się dwa przedstawienia świętych. Malowidła zostały wykonane specjalną techniką, dzięki której widz ma wrażenie, że patrzy na wyrzeźbione w kamieniu postacie.
Sękowa
Drewniany modrzewiowy kościół św. Filipa i św. Jakuba to jednonawowa budowla o konstrukcji zrębowej pokryta strzelistym dachem, na którym ułożono gont. Jego początki sięgają I połowy XVI wieku, w latach późniejszych był rozbudowywany i remontowany. We wnętrzu świątyni nie zachowało się zbyt wiele cennych zabytków. W wyniku prowadzonych na tym terenie działań wojennych i Bitwy pod Gorlicami w trakcie I Wojny Światowej kościół uległ zniszczeniu. Drewno z kościoła posłużyło jako budulec okopów i opał. Tuż po wojnie został odbudowany.
Oprócz unikatowej bryły oraz konstrukcji więźby wieży na szczególną uwagę zasługuje późnorenesansowy ołtarz, późnogotyckie portale i kamienna chrzcielnica, a także fragmenty zachowanych polichromii.
Kościół w Sękowej został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Szalowa
Kościół św. Michała Archanioła został wybudowany w XVIII wieku. Drewniana barokowa budowla o konstrukcji zrębowej, wykonana z drewna jodłowego, jest jedną z najcenniejszych na świecie. Wnętrze świątyni, utrzymane w stylu barokowym, jest bogato zdobione polichromiami i złoceniami, a na szczególną uwagę zasługują późnobarokowy ołtarz główny i ołtarze boczne oraz ambona, chrzcielnica, chór i belka tęczowa.
Kościół w Szalowej był wytypowany do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Uście Gorlickie
Obecna cerkiew św. Paraskewy w Uściu Gorlickim została zbudowana w XVIII wieku, choć pierwsza budowla powstała już w połowie XVI w. Jest to typowa trójdzielna łemkowska świątynia. W jej wnętrzu uwagę przykuwa ikonostas i polichromie. Po II Wojnie Światowej była użytkowana przez kościół rzymskokatolicki pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Od 1997 roku ponownie służy tylko grekokatolikom.
Inne ciekawe obiekty sakralne:
Większość z zaprezentowanych przeze mnie świątyń znajduje się w bliskiej odległości od Gorlic. Dlatego miasto to może być dobrym punktem wypadowym do zwiedzania nie tylko drewnianych cerkwi i kościołów, ale też innych atrakcji. A o tych innych być może już wkrótce napiszę...
Zapraszam na małą wycieczkę po drewnianych cerkwiach i kościołach wschodniej Małopolski oraz zachodniego Podkarpacia.
Każda z tych budowli jest inna i wyjątkowa. Nie sposób wskazać tą najpiękniejszą, najokazalszą, najwspanialszą i w ogóle "naj"... Zaprezentuję jedynie te świątynie, które odwiedziłem latem 2017 roku, uporządkowane w kolejności alfabetycznej. Będzie to mój subiektywny przegląd sakralnej architektury drewnianej.
Binarowa
Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej w gminie Biecz został zbudowany z drewna jodłowego na przełomie XV i XVI wieku. Jest to jednonawowa budowla z dobudowaną od strony zachodniej wieżą. W jej wnętrzu kryją się unikatowe polichromie, zabytkowy barokowy ołtarz, a także inne ciekawe obiekty sakralne m.in. kamienna chrzcielnica oraz Grupa Pasyjna na gotyckiej belce tęczowej.
Kościół wpisany jest na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Blizne
Kościół pw. Wszystkich Świętych w Bliznem na Podkarpaciu jest gotycką drewnianą budowlą. Jego początki sięgają XV w. Do budowy wykorzystano jodłowe bale i technikę zrębową. Wnętrze składa się z kwadratowej nawy oraz prezbiterium i kruchty.Ściany i sufit pokryte są licznymi polichromiami, a najstarsze pamiętają czasy gotyku. Na szczególną uwagę zasługują m.in. wczesnobarokowy ołtarz główny, barokowa Grupa Pasyjna na belce tęczowej oraz późnorenesansowa ambona.
Kościół znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Brunary Wyżne
Dawna cerkiew grekokatolicka pw. św. Michała Archanioła została zbudowana w XVIII w. jako trójdzielna budowla. W jej wnętrzu na szczególną uwagę zasługuje barokowy ikonostas, polichromie ornamentalne oraz ołtarze boczne i ambona.
Po akcji "Wisła" i przesiedleniu ludności łemkowskiej cerkiew przeszła we władanie kościoła łacińskiego i obecnie jest to kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia NMP.
Obiekt został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Haczów
Modrzewiowy późnogotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP jest jednym z najcenniejszych i najstarszych zabytków na szlaku architektury drewnianej. Już sama bryła budowli jest imponująca i ciekawa, a jej wnętrze skrywa szereg cennych zabytków. Część z nich znajduje się w murowanym kościele, wzniesionym obok drewnianego.
Obiekt wpisany został na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Kwiatoń
Cerkiew św. Paraskewy w Kwiatoniu to budowla drewniana o konstrukcji zrębowej, składająca się z trzech części: prezbiterium, nawy i babińca. Każda z nich zbudowana jest na planie kwadratu i pokryta oddzielnym dachem, krytym gontem. Od frontu dominuje strzelista wieża. Obiekt ten jest wzorcowym przykładem łemkowskiego stylu, w którym wznoszono świątynie grekokatolickie. Początki cerkwi sięgają drugiej połowy XVIII w. W późniejszych latach była rozbudowywana i remontowana. Jej wnętrze zdobią liczne barwne polichromie imitujące marmur pochodzące z początku XX w. Również większość wyposażenia to przełom XIX i XX wieku. Na szczególną uwagę zasługuje ikonostas oraz najcenniejszy zabytek - umieszczony w stole ofiarnym obraz malowany na drewnie.
Cerkiew obecnie użytkowana jest jako kościół filialny parafii w Uściu Gorlickim.
W 2013 roku świątynia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Lipnica Murowana
Kościół św. Leonarda pochodzi prawdopodobnie z XV w. i jest usytuowany na cmentarzu. Jest to klasyczna jednonawowa budowla drewniana o konstrukcji zrębowej z trójbocznym prezbiterium. To, co wyróżnia go spośród innych tego typu obiektów, to brak wieży.
Wnętrze kościoła jest bogato zdobione cennymi polichromiami, a najstarsze pochodzą z XV i XVI w. Ponadto na uwagę zasługuje Grupa Pasyjna na belce tęczowej oraz kopie trzech tryptyków. Ich oryginały znajdują się w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.
W 2003 roku kościół został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Owczary
Cerkiew Opieki Matki Bożej w Owczarach została wybudowana w XVII w. w charakterystycznym dla tego regionu stylu. Ciekawostką jest to, że za fundament posłużyły wykarczowane pnie drzew. Taka konstrukcja miała uchronić cerkiew przed wilgocią, gdyż usytuowano ją na grząskim i podmokłym gruncie.
Wnętrze jest typowe dla tego typu obiektów. dominują zabytkowe polichromie i bogato zdobiony ikonostas.
Świątynia znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Ropa
Kościół św. Michała Archanioła został zbudowany w XVIII w. jako jednonawowa drewniana budowla z trójbocznym prezbiterium. Na początku XIX w. dobudowano dwie murowane wieże.Wnętrze zdobią polichromie, a na ścianach prezbiterium znajdują się dwa przedstawienia świętych. Malowidła zostały wykonane specjalną techniką, dzięki której widz ma wrażenie, że patrzy na wyrzeźbione w kamieniu postacie.
Sękowa
Drewniany modrzewiowy kościół św. Filipa i św. Jakuba to jednonawowa budowla o konstrukcji zrębowej pokryta strzelistym dachem, na którym ułożono gont. Jego początki sięgają I połowy XVI wieku, w latach późniejszych był rozbudowywany i remontowany. We wnętrzu świątyni nie zachowało się zbyt wiele cennych zabytków. W wyniku prowadzonych na tym terenie działań wojennych i Bitwy pod Gorlicami w trakcie I Wojny Światowej kościół uległ zniszczeniu. Drewno z kościoła posłużyło jako budulec okopów i opał. Tuż po wojnie został odbudowany.
Oprócz unikatowej bryły oraz konstrukcji więźby wieży na szczególną uwagę zasługuje późnorenesansowy ołtarz, późnogotyckie portale i kamienna chrzcielnica, a także fragmenty zachowanych polichromii.
Kościół w Sękowej został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Szalowa
Kościół św. Michała Archanioła został wybudowany w XVIII wieku. Drewniana barokowa budowla o konstrukcji zrębowej, wykonana z drewna jodłowego, jest jedną z najcenniejszych na świecie. Wnętrze świątyni, utrzymane w stylu barokowym, jest bogato zdobione polichromiami i złoceniami, a na szczególną uwagę zasługują późnobarokowy ołtarz główny i ołtarze boczne oraz ambona, chrzcielnica, chór i belka tęczowa.
Kościół w Szalowej był wytypowany do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Uście Gorlickie
Obecna cerkiew św. Paraskewy w Uściu Gorlickim została zbudowana w XVIII wieku, choć pierwsza budowla powstała już w połowie XVI w. Jest to typowa trójdzielna łemkowska świątynia. W jej wnętrzu uwagę przykuwa ikonostas i polichromie. Po II Wojnie Światowej była użytkowana przez kościół rzymskokatolicki pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Od 1997 roku ponownie służy tylko grekokatolikom.
Inne ciekawe obiekty sakralne:
Bartne
Bodaki
Hańczowa
Ropica Górna
Szymbark
Wysowa Zdrój
Większość z zaprezentowanych przeze mnie świątyń znajduje się w bliskiej odległości od Gorlic. Dlatego miasto to może być dobrym punktem wypadowym do zwiedzania nie tylko drewnianych cerkwi i kościołów, ale też innych atrakcji. A o tych innych być może już wkrótce napiszę...
